Rola czasopism naukowych w świecie akademickim

W świecie akademickim czasopisma naukowe pełnią kluczową rolę, pozwalając badaczom na dostęp do najnowszych odkryć i innowacji. Pomagają one również autorom w ich rozwoju kariery naukowej, a ich redakcja ma swoje specyficzne wymogi, które oddzielają je od zwykłych publikacji. Praca nad artykułami wymaga wcześniejszego przejścia przez proces recenzji naukowej, a także współpracy z redaktorami-naukowcami, którzy są ekspertami w danej dziedzinie.

Rezygnacja redakcji Journal of Human Evolution

Jednym z czasopism, które niedawno stanęło w centrum uwagi, jest Journal of Human Evolution (JHE), wydawany przez Elsevier od 1972 roku. Specjalizuje się w paleoantropologii oraz badaniach nad skamieniałościami ludzi i innych naczelnych. W okresie świąt Bożego Narodzenia 2023 roku doszło do niezwykle krytycznej sytuacji – niemal cała redakcja złożyła rezygnację.

Kontrowersje związane z polityką wydawniczą

Według raportu serwisu Retraction Watch, decyzja ta miała związek z kontrowersyjnymi praktykami edytorskimi wprowadzonymi przez Elsevier. Byli redaktorzy twierdzili, że nowe zasady są "fundamentalnie niezgodne z etosem czasopisma", co prowadzi do obniżenia jakości i integralności publikacji JHE. W szczególności krytykowano m.in. decyzje dotyczące wsparcia dla redaktora adiustującego, co skutkowało obniżeniem standardów w zakresie języka, gramatyki i spójności tekstów.

Wprowadzenie sztucznej inteligencji do redakcji

W 2023 roku, bez wcześniejszej konsultacji z redaktorami, Elsevier wprowadził także sztuczną inteligencję do procesu redakcyjnego. Używano jej do generowania wstępnych wersji artykułów, które nie uwzględniały zasad pisowni, takich jak wielkie litery dla nazw własnych. Efektem tego było zmuszenie redaktorów do ponownego akceptowania tekstów, co zajęło im sześć miesięcy, a cały proces wiązał się z ogromną frustracją oraz dodatkowymi trudnościami.

Dodatkowe napięcia w redakcji

Dodatkowo, w listopadzie 2024 roku Elsevier zaproponowało odejście od sprawdzonego modelu zatrudniania dwóch redaktorów naczelnych, co wprowadzało dodatkowe napięcia. Propozycja utrzymania stanowiska przy obcięciu wynagrodzenia o 50% nie spotkała się z pozytywną reakcją.

Wysokie koszty publikacji

Koszty publikacji artykułów wciąż wynoszą astronomiczne 3990 dolarów (około 16,5 tys. złotych), mimo że zmniejsza się liczba osób odpowiedzialnych za ich jakość. Sprawa przyciągnęła uwagę mediów i środowiska naukowego, w tym Jana Hawksa, antropologa z Uniwersytetu w Wisconsin, który opublikował ponad 17 artykułów w JHE. Wyraził on swoje wsparcie dla byłych redaktorów i ocenił, że wprowadzenie AI w redakcji powinno być jasne dla autorów już w momencie składania prac.

Znaczenie kryzysu w JHE

Kryzys w redakcji JHE pokazuje, jak ważne są standardy etyczne i jakościowe w publikacjach naukowych, a także jak zmiany w polityce wydawnictw mogą wpływać na badania i kariery naukowców. Co więcej, sytuacja ta rodzi pytania o przyszłość publikacji akademickich w dobie rosnącej obecności technologii AI.