Choć zimowe zmiany masy ciała ryjówki aksamitnej są znane od lat, to nowa analiza genetyczna ujawnia fascynujące szczegóły dotyczące tego niezwykłego ssaka. Zjawisko, nazwane „zjawiskiem Dehnela” na cześć polskiego zoologa Augusta Dehnela, polega na tym, że ryjówki zmieniają swoją masę ciała w zależności od pory roku. W okresie jesiennym maleńkie ssaki (ważące średnio zaledwie 5-12 gramów) tracą nawet do 18% masy ciała, co obejmuje również znaczną utratę masy mózgu. Ponad 26% wagi mózgu ulega redukcji, co jest niezwykle interesującym zjawiskiem w świecie ssaków. Zanim nadejdzie wiosna, ryjówki potrafią odbudować swoje straty, w tym masę mózgu.

Podczas gdy inne gatunki takie jak myszy czy chomiki decydują się na hibernację, ryjówki muszą pozostać aktywne. Przetrwanie w trudnych warunkach zimowych wymaga od nich wyjątkowych adaptacji, takich jak redukcja rozmiaru narządów, co zmniejsza ich zapotrzebowanie energetyczne. To właśnie te zmiany w strukturze pomagają im przetrwać, mimo że ich metabolizm należy do jednych z najwyższych wśród ssaków.

Naukowcy z Stony Brook University odkryli konkretne geny, które regulują te sezonowe zmiany i kontrolują obiegu energii oraz procesy komórkowej apoptozy. Przeprowadzili badania dotyczące 333 genów, które wykazały znaczące różnice w aktywności między jesienią a wiosną. W szczególności wykazano, że procesy te mają kluczowe znaczenie dla przetrwania ryjówki, co może prowadzić do nowych odkryć dotyczących chorób neurodegeneracyjnych u ludzi.

Co ciekawe, ryjówka aksamitna rzadko żyje dłużej niż rok, co zmusza ją do szybkiej reprodukcji wiosną - ciekawe jest to, że ciąża trwa zaledwie 19-21 dni, a jedno miot może liczyć od 5 do 9 młodych. Tak krótki cykl życia i intensywna aktywność sugerują, że gatunek ten musiał dostosować swoje zachowanie i metabolizm, aby skutecznie zarządzać energią.

Odkrycia te mogą również dostarczyć nowych informacji na temat ludzkich chorób mózgu, takich jak choroba Alzheimera, gdyż ryjówki i ludzie mogą dzielić wspólne mechanizmy genetyczne dotyczące synaps i metabolizmu. Profesor William Thomas podkreśla, że zrozumienie tych procesów u ryjówki aksamitnej może prowadzić do przełomowych odkryć w terapii chorób neurodegeneracyjnych.

Ostatecznie, tajemnica ryjówki aksamitnej nie tylko fascynuje naukowców, ale także stawia nowe pytania o przetrwanie, adaptacje i możliwości wykorzystania tych mechanizmów w medycynie. Czy te niezwykłe właściwości przełożą się na nowe metody walki z chorobami mózgu u ludzi? Na te odpowiedzi będziemy musieli jeszcze poczekać.