ANKARA (AA) - Alanında yaptığı çalışmalarla insanlığa katkı sağlayan kişi ve kuruluşlara 1901'den bu yana verilen Nobel Ödülleri'nin 2024 yılı sahipleri, ekimin ikinci haftasında açıklanıyor.

Nobel Ödülleri, İskandinav ülkelerinde en prestijli olan ödüller arasında yer alıyor ve fizik, kimya, edebiyat, barış, tıp ve ekonomi gibi 6 farklı alanda veriliyor. Ödül sahipleri, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, İsveç Akademisi, Karolinska Enstitüsü ve Norveç Nobel Komitesi tarafından belirleniyor.

Nobel Ekonomi Ödülü, 1968’de İsveç Merkez Bankası tarafından Alfred Nobel’in anısını yaşatmak amacıyla ekonomik alanda da ödül verilmesi için oluşturuldu ve ilk kez 1969 yılında takdim edildi.

Ödüller her yıl ekim ayında açıklanıyor ve Alfred Nobel’in ölüm tarihi olan 10 Aralık’ta bir törenle sahiplerine teslim ediliyor. Ödüller, yıl boyunca “insanlığa en büyük faydayı sağlayan” kişilere veriliyor ve fizik, kimya, tıp, edebiyat ve ekonomi ödülleri Stockholm’de, Nobel Barış Ödülü ise Oslo'da sunuluyor.

Tarih boyunca 1901'den 2023'e kadar toplam 970 Nobel Ödülü verilmiştir, ancak bazı yıllarda ödül verilmemiştir, özellikle Birinci ve İkinci Dünya Savaşları sırasında. 2020 ve 2021 yıllarındaki törenler ise Kovid-19 salgını nedeniyle iptal edilmiştir.

Kurallara göre, eğer bir kategori için o yıl kimse ödüle layık görülmezse, ödül verilmez ve bütçesi bir sonraki yıl için saklanır.

Ödül sahipleri çoğunlukla erkekler oldu

Nobel Ödülü'nü kazanmış kişilerin çoğu erkeklerden oluşmaktadır; bugüne kadar verilen ödüllerin 905'i erkeklere, yalnızca 65'i kadınlara verilmiştir. 1901’den 2023’e kadar Nobel Barış Ödülü'nü kadınlar 19 defa kazanırken, erkekler 92 defa ve kuruluşlar 30 defa kazanmıştır. Ekonomi alanında ise kadınların sayısı çok geridedir; erkekler 90 kez ödül alırken, kadınlar sadece 3 kez ödül alabilmiştir.

Nobel Ödülü'ne iki kez layık görülenler

Tarih boyunca Nobel Ödülü'ne birden fazla kez layık görülen bazı isimler bulunmaktadır. Bu kişiler arasında Frederick Sanger, John Bardeen, Karl Barry Sharpless, Linus Pauling ve Marie Curie yer almakta. Ayrıca, farklı dallarda verilen ödüller bazen birden fazla kişiye de gidebilmektedir. Ödüllerin yaklaşık %65'i tıp dalında birden fazla kişiye verilmiştir.

Nobel Ödülleri sahiplerinin ortalama yaşı 58

İstatistikler, Nobel Ödülü'nü kazananların ortalama yaşının 58 olduğunu göstermektedir. 1901'den bu yana birçok yaştan yüzlerce kişi ödüle layık görülmüştür. 2014’te Nobel Barış Ödülü’nü alan Malala Yousafzai, ödül kazananlar arasında en genç kişi olarak öne çıkmaktadır; kendisi 17 yaşındayken ödül almıştı.

En yaşlı Nobel sahibi ise 2019 yılında 97 yaşında Nobel Kimya Ödülü'nü kazanan John Goodenough oldu. Goodenough, ödülü geliştirdiği lityum-iyon pilleri için almıştır.

Nobel kazanan ünlü isimler

Nobel ödüllerinin kazananları arasında dünya çapında tanınmış birçok bilim insanı ve yazar bulunmaktadır. 1903 yılında Nobel Ödülü'nü kazanan ilk kadın olan Marie Curie, radyumu keşfetti ve 1911’de Nobel Kimya Ödülü'ne de layık görüldü. Curie'nin çalışmalarının tıp alanında büyük katkıları oldu; radyoterapi uygulamaları kanser tedavisinde kullanılmaya başlandı.

Albert Einstein, 1921’de fizik ödülü alırken, yaşamı boyunca geliştirdiği görelilik teorisi ve kuantum mekaniği ile bilim dünyasına önemli katkılarda bulundu. 1964’te Nobel Barış Ödülü’nü alan Martin Luther King ise, Afro-Amerikan halkının sivil hakları için barışçıl bir mücadele vermiştir.

Ödülü kazanan Türkler

Bugüne kadar Nobel Ödülü’nü kazanmış Türkler arasında Nobel Edebiyat Ödülü’nü 2006 yılında "Kırmızı Saçlı Kadın" eseriyle kazanan Orhan Pamuk ve 2015’te DNA onarımı konusunda gerçekleştirdiği çalışmalar nedeniyle Nobel Kimya Ödülü'ne layık görülen Aziz Sancar bulunmaktadır. Pamuk, eserleriyle sadece Türkiye'de değil, dünya genelinde edebiyat alanında önemli bir etki yaratmıştır.