İnsan beyninin yaşlanma süreci, bilim insanlarının tahmin ettiğinden daha erken ve aniden başlayabilir.

Stony Brook Üniversitesi’nden uzmanların öncülüğünde gerçekleştirilen ve PNAS dergisinde yayımlanan kapsamlı bir araştırma, beyin yaşlanmasının 44 yaşında belirgin şekilde hızlandığını, 67 yaşında zirveye ulaştığını ve 90 yaş civarında ise duraksama gösterdiğini ortaya koydu.

Araştırmada, 19 bin 300'den fazla bireyin beyin bölgeleri arasındaki iletişimi değerlendiren dört büyük ölçekli veri seti analiz edildi. Elde edilen sonuçlar, beyin yaşlanmasının kademeli bir süreç olmadığını, belirli geçiş noktalarıyla ilerleyen doğrusal olmayan bir bozulma sergilediğini göstermektedir.

ORTA YAŞTA BAŞLAYAN METABOLİK STRES ÖNEMLİ

Çalışmanın başyazarı Prof. Dr. Lilianne Mujica-Parodi, beynin enerjiye erişiminin azalmaya başladığını ve kalıcı hasarın henüz oluşmadığı bir “kırılma öncesi” pencerenin varlığına dikkat çekti. Mujica-Parodi, “Beyin yaşlanmasının tam olarak ne zaman ve nasıl hızlandığını anlamak, müdahale için stratejik zaman noktaları sunar,” dedi.

Bilim insanları, 40'lı yaşların ortalarında sinir hücrelerinin yakıt yetersizliği nedeniyle metabolik stres yaşamaya başladığını tespit etti. Bu stresin ana kaynağı olarak, sinir hücrelerindeki insülin direnci belirlendi.

KETONLAR BEYİNİ KORUYABİLİR Mİ?

Araştırmada, yaşlanmaya bağlı beyin bozulmalarında rol oynayan iki önemli proteine dikkat çekildi: İnsüline bağımlı glikoz taşıyıcısı GLUT4 ve Alzheimer riskiyle ilişkili APOE. Ayrıca, MCT2 adı verilen nöronal keton taşıyıcısının bu metabolik stresi önlemede koruyucu bir faktör olabileceği keşfedildi.

Beynin glikoz yerine ketonları kullanarak enerji üretmesi durumunda, sinir hücrelerinin daha stabil kaldığı ve ağ bozulmalarının azaldığı gözlemlendi. 101 katılımcı üzerinde yapılan deneylerde keton uygulamalarının, özellikle 40 ila 59 yaş aralığındaki bireylerde maksimum fayda sağladığı belirtildi.

ALZHEİMER RİSKİNE KARŞI ERKEN MÜDAHALE İÇİN UMUT

Bilim insanları, bu bulguların Alzheimer ve benzeri nörodejeneratif hastalıklara karşı önleyici stratejilerde devrim yaratabileceğini düşünüyor. Ketojenik diyetler veya keton bazlı takviyeler gibi müdahalelerin, bilişsel semptomlar ortaya çıkmadan çok önce kullanılabileceği vurgulanıyor.

Çalışmanın yazarlarından Dr. Botond Antal, “Bu, beyin yaşlanmasını önleme konusundaki düşüncelerimizde bir paradigma değişikliğini temsil ediyor. Nörometabolik belirteçler sayesinde risk altındaki bireyleri önceden belirleyip, zamanında müdahale edebiliriz,” ifadelerini kullandı.

Dünya genelinde demans vakalarının 2050 yılına kadar üç katına çıkacağı öngörülürken, bu tür bilimsel bulgular önleyici sağlık yaklaşımları için yeni umutlar sunuyor. Beyin yaşlanması ve Alzheimer riski ile mücadelede yaşın etkisini göz ardı etmemek gerekiyor. Sağlıklı yaşam tarzı ve bilinçli beslenme ile bu sürecin etkilerini geriye çevirmek mümkün olabilir.