Giriş

Geçtiğimiz hafta hemen her medya mecrasında, bankaların para çekme makinelerinden (ATM) para çekememe sorunu gündem oldu. ATM’lerden para çekme konusunda yaşanan sorunlar gerçek ancak ne yazık ki, bu sorunların ardındaki gerçek nedenler üzerine doğru bir inceleme yapılmadı. Bunun yerine çoğu haber, komplo teorilerine odaklandı. Bu durum, haberciliğin temel amacı olan gerçekleri ortaya çıkartma şansını elden alıyor.

Gazetecilikteki Sorunlar

Son zamanlarda gazetecilere, kamu kurumları tarafından verilen yanıtların azaldığına dair bir eğilim gözlemleniyor. Bu durum, gazetecileri çeşitli varsayımlarda bulunmaya itiyor. Nitekim bahsettiğim haberlerde, halkın ATM'lerde sıkça "Hizmet veremiyoruz" veya "Para çekme işlemi yapılamıyor" gibi mesajlarla karşılaştığına dair varsayımlar dile getiriliyor.

Tüketici Dernekleri ve Bankalar

Tüketici dernekleri, bankaların nakit çekim işlemlerini bilinçli olarak engellediğini öne sürüyor. Müşteriler ortak ATM’lere yönlendirilince yüksek masraflarla karşılaşıyorlar; örneğin 5 bin TL için 90 TL gibi işlem ücretleriyle! Uzmanlar, bankaların insanları nakit kullanımı yerine kredi kartı harcamalarına yönlendirme çabasında olduğunu ifade ediyor. Çünkü bankalar, kartlı ödemelerde hem tüketiciden hem de esnaftan komisyon alıyor.

Merkez Bankası'nın Rolü

Daha önce bankaların gelirlerini artırma çabası içinde olduğunu düşünüyordum. Ancak şu anda birkaç yıldır çalışmadıklarını ve son aylarda bu sorunun belirginleştiğini gözlemliyorum. Esas sorun, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası'nın (TCMB) 200 TL üstü banknot basmaması ve ATM'lerdeki para akışına etki eden donanım sorunları.

Enflasyon ve Para Çekme Sorunları

Merkez Bankası'nın 200 TL üstü banknot çıkarmaması nedeniyle, ATM'ler adeta enflasyona yenik düşüyor. Enflasyonun artmasıyla birlikte, halkın çekmek istediği para miktarının yükselmesi ve en büyük banknotun hala 200 TL olması, para çekme işlemlerinin hızını etkiliyor. Örneğin, 2009 yılında 200 TL ile alınabilen yaklaşık 3 çeyrek altının günümüzde 15 bin TL'ye mal olduğu göz önüne alındığında, enflasyonun boyutu daha net görünüyor.

ATM'lerin Kapasite Sorunları

ATM’lerin yıllık kapasiteleri 500 bin banknot iken, günümüzde bu rakam zorunlu olarak 1.4 milyona çıkıyor. Bankalar, ATM'lerde paraların istiflendiği kutulara çeşitli büyüklükte paralar koyuyorlar. Ancak bankalarda ATM'lere az miktarda para yüklenmesi durumunda, sık sık bozulmalar yaşanıyor.

Arıza Oranları ve Maliyet Artışı

ATMs’nin yıllık arıza oranları, kullanılan banknot miktarına bağlı olarak %11 oranında artış gösteriyor. Bu durumda, ATM satan firmalar bakım anlaşmalarını yenilemeye zorlanıyorlar. Üstelik mevcut durumda bankaların maliyetleri %30 kadar artmış durumda.

Sonuç

Enflasyon kaynaklı maliyetler ve bireylerin nakde erişim talepleri sürekli artarak devam ediyor. Bu nedenle, Merkez Bankası'nın ATM noktalarında sıklıkla yaşanan nakit yokluğu, bankaların işleyişini zora sokuyor. Bankalar, mümkün olan tüm önlemleri alarak ATM’lerin kapasitelerini artırmaya çalışsalar da durumun karmaşıklığı devam ediyor. Sonuç olarak, halkın nakit ihtiyacını karşılamak için gerekli olan tedbirlerin alınmaması, bankaların hizmet kalitesi üzerinde olumsuz etkiler yaratıyor. Medya mensuplarına düşen önemli görev ise, bu gibi haberlerde ve olaylarda gerçek nedenleri net bir biçimde araştırıp kamuoyuna aktarmaktır. Eğer bankalar konu hakkında açıklama yapıyorsa, bu açıklamalara göre sorulması gereken asıl soruların gündeme getirilmesi önemlidir. Unutmayın ki, arka planda dönen olaylar çoğu zaman, göz önüne serilmeyen karmaşık bir yapının parçası olabilir.