Bir Hastalığın Karanlık Hikayesi

1982 yazında, California'daki bir hastaneye yirmili yaşlarında yedi eroin bağımlısı gence yerleştirildi. Hastaların durumları, yeni bir sentetik uyuşturucu maddeden dolayı hızla kötüleşti. Doktorlar, bu durumun sebebini MPTP adlı nörotoksik bir maddede buldular; bu madde, beynin hareketlerimizi kontrol eden hayati bir bölgesini yok etmişti.

Parkinson’a Ani Dönüşüm: Şok!

Politico'nun haberine göre, bu hastalar neredeyse bir gecede ileri evre Parkinson belirtileri göstermeye başladılar. Bu durum, nörologları şaşkına çevirdi. Daha önce Parkinson hastalığı, yaşa bağlı ve yavaş ilerleyen bir durum olarak biliniyordu. Ancak şimdi tek bir kimyasalın böyle yıkıcı sonuçlar doğurabildiği kanıtlandı. Daha da endişe verici olanı ise MPTP’nin, yıllardır ABD ve Avrupa’daki tarlalarda kullanılan yaygın bir yabani ot ilacı olan paraquat ile benzerlik taşıdığıydı.

Genç Doktorun Dönüm Noktası

O zamanlar genç bir doktor olan Bas Bloem için bu olay her şeyi değiştirdi. 1989'da tıp fakültesini bitirdikten kısa bir süre sonra, MPTP-Parkinson bağlantısını ilk keşfeden nörolog William Langston ile çalışmak üzere ABD'ye gitti. Kısa süre içerisinde hastalık ve nedenleri konusunda görüşlerini köklü bir şekilde değiştiren deneyimler yaşadı. Bloem durumu şöyle tanımlıyor: "Bir ipotez gibi, tek bir kimyasal tüm hastalığı taklit edebiliyordu. Parkinson sadece bir talihsizlik değil, bir nedeni de vardı!"

Parkinson: İnsan Eliyle Yaratılmış Bir Hastalık mı?

Bugün 58 yaşında olan Bloem, Nijmegen’deki Radboud Üniversitesi Tıp Merkezi’nde dünya çapında tanınan bir klinik ve araştırma ekibini yürütüyor. Her yıl yüzlerce hastayı tedavi ediyor ve ekibi, erken teşhis ve önleme konusunda yenilikçi çalışmalar yapıyor. Bloem, Parkinson’un insan eliyle yaratılmış bir hastalık olduğunu ve bunun önlenmediğini vurguluyor.

Tarih boyunca Nasıl Değişti?

Parkinson hastalığı ilk kez 1817 yılında İngiliz cerrah James Parkinson tarafından "titreyen felç" olarak tanımlandığında, yaşlı erkeklerde nadir bir rahatsızlık olarak görülüyordu. Ancak son 20 yılda, hastalık dünya genelinde iki kat daha fazla artış gösterdi ve önümüzdeki 20 yıl içerisinde bu rakamın yine iki katına çıkması bekleniyor. Hatta artık felç ve multipl sklerozdan (MS) daha fazla yaygınlaşmış durumda.

Bir Hastalık mı, Çevresel Bir Tehdit mi?

Yaş ve genetik yatkınlık Parkinson’un nedenleri arasında bilinse de, Bloem ve nöroloji camiası bunun tek başına artışı açıklayamayacağını savunuyor. 2024’de yazdığı bir makalede, Parkinson'un "büyük ölçüde çevresel bir hastalık" olduğunu belirtiyor. Hava kirliliği, endüstriyel kimyasallar ve çok daha önemlisi, pestisitlere uzun süreli maruz kalmanın etkili bir etken olduğu üzerinde duruyor.

Tarım Bölgeleri ve Artan Parkinson Oranları

Bloem’un klinik hastalarının çoğu tarım ile ilgili bölgelerde yaşıyor. Zamanla Parkinson’un yoğun tarım yapılan bölgelerde daha fazla görüldüğüne dikkat çekiyor. "20. yüzyılın başlarına kadar Parkinson çok nadir görülen bir hastalıktı. Fakat tarım devrimi, kimyasal devrim ve pestisit patlamasıyla birlikte oranlar yükselmeye başladı," diyor.

Mücadele Edilecek Birza Temel Sorun

Avrupa bu durumu ciddiye alarak bazı yasaklar koydu. MPTP ile kimyasal olarak benzer olan paraquat 2007'de yasaklandı, ancak bu yasak, yalnızca İskandinav ülkeleri tarafından kabul edildi. Diğer ülkelerde durum ise pek farklı değil. Paraquat hala Birleşik Krallık ve Çin'de üretilmekte, ABD, Yeni Zelanda ve Avustralya'da tarla bitkisi olarak kullanılmakta.

Syngenta'nın Tepkisi: Reddetme!

Paraquat’ın Parkinson ile bağlantı kurulduğuna dair suçlamalara yanıt olarak Syngenta, bu iki arasında herhangi bir ilişki olmadığını sürekli olarak reddediyor. Ancak Bloem, Avrupa’daki yasakların bile yeterli olmadığını belirtiyor ve günümüzde hâlâ kullanılan kimyasalların en az onlar kadar tehlikeli olabileceğini vurguluyor. "Doğru soruları sormuyoruz," diyor.