13 Aralık 2024 tarihinde Nature dergisinde yayımlanan yeni bir araştırma, Jüpiter'in en volkanik uydusu olan Io'nun neden bu kadar hareketli bir volkanik yüzeye sahip olduğunu gün yüzüne çıkardı. NASA'nın Juno misyonu sayesinde yapılan keşif, Io'daki volkanların dev bir magma okyanusu yerine her bir volkanın kendi sıcak magma odasından beslendiğini ortaya koydu. Bu bulgu, 44 yıldır cevapsız kalan bir soruyu yanıtlıyor: Io'nun volkanik aktivitelerinin yer altındaki kaynağı ne?

YOĞUN VOLKANİK FAALİYETLER

Io, Dünya'nın Ay'ıyla benzer bir büyüklüğe sahip fakat güneş sistemindeki en volkanik cisim olarak kabul ediliyor. Yüzeyinde neredeyse 400'e yakın volkan bulunmakta ve bu volkanlar sürekli olarak lav ve buhar püskürterek yüzeyi kaplamaktadır. Io, 1610 yılında Galileo Galilei tarafından keşfedilmiş ancak volkanik aktiviteler ilk kez 1979 yılında NASA'nın Voyager 1 uzay aracı tarafından kaydedilmiştir.

Juno misyonunun baş araştırmacısı Scott Bolton, "Linda Morabito'nun keşfinden sonra gezegen bilimciler bu volkanların altındaki lavın nasıl beslendiğini merak ediyordu" dedi. NASA'nın Juno uzay aracı, 2023 ve 2024 yıllarında Io'yu detaylı bir şekilde inceleyerek yüksek hassasiyette Doppler verileri kullanarak Io'nun yerçekimini ölçtü. Bu veriler, Io'nun iç yapısı hakkında yeni bilgiler sağladı.

TİDAL GERİLMENİN ETKİSİ

Io, dev Jüpiter'e çok yakın bir yörüngeye sahip olduğundan, her 42,5 saatte bir yaptığı eliptik hareket, büyük bir çekim kuvvetine maruz kalmasına neden oluyor. Bu durum, Io'nun iç kısmında büyük bir sürtünme ve ısınmaya yol açıyor. Juno ekibi, Doppler verilerini kullanarak Io'nun yüzeyinin altında dev bir magma okyanusunun olmadığını keşfetti. Bu bulgu, yalnızca Io hakkında değil, Enceladus ve Europa gibi diğer uydular ve hatta ötegezegenler hakkında da yeni düşüncelere imkan tanıyor.

Ryan Park, "Juno'nun keşfi, sadece Io ile ilgili bildiklerimizi güncellemiyor, aynı zamanda gezegenlerin oluşumu ve evrimi hakkındaki anlayışımızı da yeniden şekillendiriyor" dedi.

NASA'nın Juno aracı, 24 Kasım 2024'te Jüpiter'in bulutlarının üzerine 66. bilimsel uçuşunu gerçekleştirdi. Aracın bir sonraki yakın geçişi ise 27 Aralık 2024'te yapılacak. Bu geçiş sırasında Juno, Jüpiter'in bulutlarının 3.500 kilometre üzerine ulaşacak ve 2016'dan bu yana yaklaşık 1 milyar kilometre yol almış olacak.

Bu heyecan verici araştırma, sadece Io'nun jeolojisini değil, aynı zamanda gezegenlerin oluşum sürecini anlama şeklimizi de derinden etkileyebilir. Bilim dünyası, Io ve diğer gök cisimlerinin sırlarını çözmek için daha fazla keşif sabırsızlıkla bekliyor!