Laktoz intoleransı, sütün içinde bulunan laktozun sindirilmesiyle ilgili sorunlar yaşanması sonucunda ortaya çıkan bir durumdur. Semptomları genellikle ishal, mide ağrısı ve şişkinlik (borborygmi) olarak kendini gösterir. Bu belirtiler, laktoz içeren bir gıdanın tüketiminin ardından 30 dakika ile 2 saat içinde ortaya çıkar.

Gastroenteroloji Uzmanı Trisha Pasricha'nın önerisi ise, süt ürünlerini tamamen diyetinizden çıkarmamanız yönündedir. Araştırmalar, laktoz intoleransı olan pek çok bireyin tek bir oturumda en az 12-15 gram laktozu sindirebildiğini göstermektedir; bu da yaklaşık bir fincan süt tüketimine eşdeğerdir. Süt, kalsiyum ve D vitamini gibi önemli besin öğelerinin kaynağı olduğundan çıkarılmaması gerektiği ifade edilmektedir. Ayrıca, düzenli olarak az miktarda laktoz tüketimi, iyi huylu bağırsak bakterilerinin gelişimini destekleyerek tolere edebilme yeteneğini artırabilir.

Laktoz intoleransını yönetmenin yolları

Laktoz intoleransını yönetmenin birkaç yolu şunlardır:

- Süt ürünleri alımını günü yayarak ve diğer gıdalarla birlikte tüketmek önemlidir. Örneğin, yüksek lifli gıdalar, bağırsakta besinlerin daha yavaş ilerlemesine yardımcı olur ve laktozun sindirilmesi için daha fazla zaman tanır.

- Düşük laktozlu veya laktozsuz süt ürünlerini tercih edin. Pırasa peyniri gibi taze peynirler yerine, parmesan veya cheddar gibi yaşlandırılmış peynirleri deneyin, çünkü bunlar genellikle daha az laktoz içerir.

- Yüksek laktoz içeren gıdalar yemeden 15 dakika önce bir laktaz enzimi alabilirsiniz. Bu, bazı kişilerde işe yarayabilir; ancak etkisi kişisel toleransa bağlıdır.

Eğer çok az miktarda laktozla bile (örneğin 15 gramdan az) sorun yaşıyorsanız, bu durumun laktoz intoleransı olmadığı ve irritabl bağırsak sendromu veya çölyak hastalığı gibi başka sorunlarla ilgili olabileceğini gösteren araştırmalar bulunmaktadır.

Tanı ve testler

Laktoz intoleransı tanısı konulabilmesi için iki unsura ihtiyaç vardır: Süt ürünleri tükettiğinizde görülen belirtiler ve laktoz sindirim bozukluğuna dair kanıtlar. En yaygın testler, büyük miktarda laktoz alımından sonra yapılan nefes veya kan testleridir.

Bilim insanları, laktaz eksikliği olan herkesin laktoz intoleransı semptomları yaşamayabileceğini ifade etmektedir. Ayrıca, laktozu normal olarak sindiren bireylerin %71'inin laktoz tükettikten sonra belirtiler bildirdiği de kaydedilmiştir.

Diyetinizden gereksiz yere tüm besin gruplarını çıkarmadan önce bir uzmandan yardım almanız önerilir.

Laktoz intoleransının nedenleri

Laktoz intoleransının nedenine gelince, bu durum karmaşık bir yapıya sahiptir. Bilim insanları, evrimsel olarak laktoz intoleransının bebeklerin anne sütünden kesilmesi ve katı gıda tüketmeye başlamasıyla ilişkilendirdiğini ileri sürmektedir.

2022'de Nature dergisinde yayımlanan bir makaleye göre, Kuzey Avrupalılar gibi bazı nüfus gruplarının geçmişteki kıtlıklar nedeniyle laktaz aktivitesini yetişkinlik döneminde koruyabilen gen mutasyonları geçirdiği düşünülmektedir. Bu durum, yiyecek yetersizliğinin yaşandığı zamanlarda laktoz intoleransının yol açtığı ishalin beslenme yetersizliği çeken bireyleri ölüme sürükleyebileceği anlamına gelmektedir.

Ayrıca, gıda zehirlenmesi veya başka hastalıklar sonrası ince bağırsak zarının zarar görmesi nedeniyle de laktoz intoleransı gelişebilir. Bu tür durumlarda, bağırsaklar iyileştiğinde bireyler birkaç ay içinde önceki laktoz tolerans seviyelerine dönebilirler.