Şükran Moral ve 'Mental Hospital' Eseri

Performans sanatçısı Şükran Moral, İstanbul Modern'deki müze koleksiyonunda yer alan 1997 tarihli 'Mental Hospital' adlı video performansına yönelik sansür girişimini kamuoyuyla paylaştı. Bu eser, 5 Ekim – 9 Kasım 1997 tarihleri arasında düzenlenen 5'inci İstanbul Bienali'nde gerekli izinler alınarak sergilendi. Moral, çalışmasının o dönemde Eczacıbaşı İstanbul Kültür Sanat Vakfı tarafından üretim desteği aldığını ve videoda hasta yüzlerinin zaten flu gösterildiğini belirtti. Şimdi, İstanbul Modern’in 'duyar kastı'na dair eleştirilerde bulunuyor.

Sanat Dünyasında Sansür Örnekleri

Sanat dünyasında sansür uygulamasının sadece Türkiye ile sınırlı olmadığını gösteren birçok örnek var. 2008 yılında Rus sanatçı Oleg Kulik, Paris'teki FIAC modern sanat fuarında gerçekleştirdiği dört ayak üzerinde sergilenen çıplak performansı nedeniyle polis müdahalesiyle karşılaştı.

Tarihteki Sansür Örnekleri

Sanat tarihi, sansürün köklü bir geçmişe sahip olduğunu kanıtlıyor. M. Ö. 5'inci yüzyılda Miletus'un tahrip edilişi üzerine bir piyesin temsilinin engellenmesi gibi çok sayıda sansür olayı kaydedilmiştir. Rönesans dönemine kadar sanat eserlerinde din dışı temaların işlenmesi de sansürle karşılaşmıştır. Örneğin, 1674'te Floransa'daki Brancacci Şapeli’nde Masaccio'nun 'Cennetten Kovulan Adem ve Havva' adlı eseri müstehcen bulunduğu gerekçesiyle asma yaprağı ile sansürlenmiştir.

Fransız Devrimi Döneminde Sansür

Fransız Devrimi’nin en önemli temsilcilerinden Eugène Delacroix’ın 1830 tarihli eseri 'Halka Yol Gösteren Özgürlük', sık sık sansüre maruz kalan bir diğer eserdir. Fotoğrafçı Gérard Rancinan, eserdeki kadın figürünü pantolonlu olarak tasvir etmek zorunda kaldı.

19. Yüzyılda Eserlere Yönelik Tepkiler

19. yüzyılda ünlü ressam Manet, 'Olympia' adlı eserinin sergilenmesi aşamasında sansüre karşı büyük bir tepkiyle karşılaştı. Bu eser, 1865'te sergilendiğinde halkın tepkisi karşısında kapatılmasına ve iki polis memuru tarafından korunmasına neden oldu.

Modern Sanatta Sansür ve Sanatçılar

Sanatçılara yönelik sansürlerin sadece tarihsel örneklerle sınırlı kalmadığı günümüzde de kaydedilmektedir. Örneğin, 2011 yılında Çinli sanatçı Ai Weiwei, eserleriyle hükümeti eleştirdiği için tutuklandı ve atölyesi yıkıldı.

Sanat ve Özgür İfade

Şükran Moral'in sansüre uğrayan eseri 'Mental Hospital', sanatın özgürleşme ve ifade biçimi açısından ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Moral, eseri sergilenmediği için İstanbul Modern'den çıkarıldığını ve bu durumu kabul etmediğini açıkladı. Eserinin arkasında durulmadığı takdirde geri verilmesini talep etti.

Sanatın Duruşu

Sanatçıya yönelik sansür uygulamalarının açıkça ifade ettiği gibi, sanat tarihinin de bize öğrettiği bir şey var: Sanat, her zaman baskılara karşı bir duruş sergilemiştir. Şükran Moral ve onun gibiler, sanatın depolitize edilmesine karşı durarak, özgür ifade alanlarını savunan cesur seslerdir.