Trump'ın Panamalı Tehditleri

Eski Başkan Donald Trump, sosyal medya üzerinden yaptığı açıklamalarla dikkatleri üzerine çekti. Panama Kanalı'na yönelik açıklamaları ve ticari yaptırımlar konusunda yaptığı tehditler, birçok analistin endişelerine neden oldu. Trump, Panama Kanalı'nın ABD gemilerine uyguladığı geçiş maliyetlerinin yüksek olduğuna işaret ederek, Panama'nın Çin ile olan ilişkilerine saldırdı. Ayrıca, kanalın gerekirse ABD tarafından kontrol altına alınabileceğini belirtti. Peki, küresel ticaret açısından kritik öneme sahip olan Panama Kanalı'nın tarihi üzerindeki hakimiyet ve politik ortam nasıldı?

Panama Kanalı'nın Tarihçesi

Şu anda Panama Cumhuriyeti'ne ait olan ve Süveyş Kanalı ile birlikte dünyanın en önemli iki yapay su yolundan biri olan Panama Kanalı, 1914 yılında ABD tarafından tamamlanmıştır. Ancak kanalın tarihçesi oldukça karmaşıktır.

İlk Girişimler

1830'lu yıllarda Amerikalı ve İngiliz iş insanlarının, Atlantik ile Pasifik kıyıları arasındaki deniz taşımacılığının maliyetlerini düşürme istekleriyle Panama Kanalı projeleri gündeme geldi. Uzun süren İngiliz-American rekabeti, 1850 yılında Nikaragua Cumhuriyeti'nden geçen ortak bir kanal kurulmasını hedefleyen Claytone-Bulwer Anlaşması ile sonuçlandı. Ancak bu anlaşma, İngiliz-Amerikan işbirliğini geliştirme konusunda başarısız oldu.

Fransız Girişimi ve Başarısızlıkları

Panama Kıstağı'nda bir kanal inşa etme girişimi 1881 yılında başladı. O dönemde Panama topraklarına sahip olan Kolombiya, imtiyaz vererek Fransız sermayeli "Compagnie Universelle du Canal Interoceanique" şirketine yetki tanıdı. Daha önce Süveyş Kanalı'nı inşa eden bu şirket, Panama'da deniz seviyesinin altında bir kanal inşa etmeyi tasarladı. Ancak Panama'nın coğrafi yapısının dikkate alınmaması, yanlış teknolojilerin kullanılması ve salgın hastalıklar gibi nedenlerle proje başarısız oldu. Bu süreçte 20 binin üzerinde işçinin hayatını kaybetmesi, projenin yarıda kalmasına yol açtı.

ABD'nin Rolü ve İnşaat Süreci

1901 yılında ABD, Panama Kanalı projesine dahil olmaya karar verdi. Hay-Pauncefote Anlaşması ile kendi kanalını inşa etme izni alan ABD, 1902 Spooner Yasası ile Fransa'nın projeye dair haklarını satın almak istedi. Ancak Kolombiya, ABD'nin önerdiği finansal şartları kabul etmedi. O dönemdeki ABD Başkanı Teddy Roosevelt, bu duruma karşılık olarak Panama Şehri'ne savaş gemileri gönderdi. Kolombiya'nın ABD tehdidi karşısında yetersiz kalması sonucunda 3 Kasım 1903'te Panama bağımsızlığını ilan etti. Bu gelişmeyle birlikte kanal inşası ve yönetim hakkı ABD'ye geçti ve 1914 yılında tamamlandı.

Küresel Ticaret Üzerindeki Etkisi

Panama Kanalı, dünya ticaretinde önemli bir rol oynamaktadır. Kanaldan geçen ana ticaret rotaları arasında ABD'nin doğusu ile Doğu Asya, Güney Amerika'nın batısı ve Avrupa'nın batısı bulunmaktadır. Uluslararası kanal trafiğini ABD'nin doğu kıyıları ve Doğu Asya rotası etkiler. Uzun ton yük taşımacılığında ilk beşte ABD, Çin, Japonya, Güney Kore ve Şili yer almaktadır.

Gelecek ve Tansiyon

Trump'ın Panama Kanalı ile ilgili açıklamaları, küresel ticaret dengelerini ve diplomatik ilişkileri sarsma potansiyeline sahip. Özellikle şu dönemde, Panama'nın Çin ile ilişkileri göz önüne alındığında, bu durum uluslararası alanda daha fazla gerginliğe yol açabilir. Panama Kanalı, yalnızca ticaretin değil, aynı zamanda jeopolitik güç dengelerinin de önemli bir parçası olmaya devam ediyor.