Najwyższa Izba Kontroli (NIK) przeprowadziła szczegółową kontrolę, w której objęto Ministerstwo Klimatu i Środowiska, sześć urzędów marszałkowskich, 16 gmin, trzy związki gminne, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz pięć wojewódzkich funduszy ochrony środowiska.

Czemu Polska przegrywa w gospodarce odpadami?

Głównym celem tej kontroli była identyfikacja przyczyn niewypełnienia przez Polskę celów dyrektywy odpadowej, analiza braku wprowadzenia przepisów o rozszerzonej odpowiedzialności producenta oraz ocena działań zapobiegających powstawaniu odpadów.

NIK stwierdza, że organy administracji publicznej nie zapewniły odpowiednich warunków prawnych do efektywnej gospodarki odpadami. W Ministerstwie złożono 12 projektów ustaw dotyczących gospodarowania odpadami, a plany wprowadzenia systemu kaucyjnego nie zostały zrealizowane na czas. Prace nad przeniesieniem danych o odpadach do Instytutu Ochrony Środowiska również utknęły w martwym punkcie, przekraczając terminy legislacyjne.

Europejskie ostrzeżenie dla Polski!

Ministerstwo Klimatu wstrzymało prace nad mechanizmem rozszerzonej odpowiedzialności producenta, co doprowadziło do postępowania Komisji Europejskiej przeciwko Polsce. Choć Ministerstwo zapowiedziało wznowienie prac, stan zaawansowania do września 2024 roku pozostaje w fazie koncepcyjnej.

Kryzys w lokalnych samorządach

Większość kontrolowanych urzędów gmin i marszałkowskich była częściowo przygotowana do działań związanych z recyklingiem, jednak wystąpiły poważne problemy z raportowaniem i identyfikowaniem problemów w gospodarce odpadami. Przykładowo, w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Opolskiego brakowało odpowiednich sprawozdań dotyczących realizacji wojewódzkiego planu gospodarki odpadami.

Co ciekawe, tylko w trzech z sześciu urzędów marszałkowskich dostrzeżono problemy z recyklingiem, a w czterech z 16 gmin wystąpiły opóźnienia w opracowaniu projektów uchwał regulujących kwestie porządku w gminie, wynoszące od 46 do 413 dni!

Choć Polska podejmuje działania na rzecz recyklingu, wciąż kilka gmin nie osiąga wymaganych celów w zakresie ponownego użycia i recyklingu odpadów. Co więcej, w 7 z 16 gmin ujawniono nieprawidłowości w selektywnym zbieraniu odpadów komunalnych, co podkreśla, jak bardzo system jest niedoskonały.

Czy to koniec nadziei na poprawę sytuacji w gospodarce odpadami?

Sytuacja w Polsce w zakresie recyklingu i gospodarki odpadami wymaga natychmiastowych reform oraz większego nakładu na edukację społeczną w tym zakresie. Istnieje pilna potrzeba wspierania działań na rzecz odpowiedzialności producentów i poprawy infrastruktury związanej z gospodarką odpadami. Rząd musi wziąć odpowiedzialność za wprowadzenie skutecznych rozwiązań, aby uniknąć dalszych działań ze strony Brukseli! Czy znajdzie się czas na zmiany, zanim będzie za późno?