Stanisław Barańczak: Geniusz, który walczył z chorobą przez 30 lat
2024-12-26
Autor: Magdalena
Stanisław Barańczak był jednym z najbardziej uznawanych polskich poetów i tłumaczy, którego twórczość przyczyniła się do szerokiego uznania Wisławy Szymborskiej na Zachodzie, co otworzyło jej drzwi do noblowskiego lauru. Razem z Clare Cavanagh tworzył przekłady wielu jej wierszy, co zbudowało jego reputację jako wybitnego tłumacza.
Pracując na Uniwersytecie Harvarda, Barańczak inspirował wiele pokoleń studentów. Mimo skromnych początków, jego wykłady przyciągały młodych ludzi, pragnących uczyć się od mistrza. Posiadał unikalny dar do nauczania, który sprawiał, że studenci zapisali się na jego zajęcia, przenosząc się do polonistyki. "Mówi mi się Barańczaka tak, jak się oddycha powietrzem" - podkreślał Jan Peszek, wybitny aktor.
Barańczak był autorem nie tylko znakomitego tłumaczenia Szekspira, ale także wielu esejów i prac krytycznych. Jego poezja, pełna ironii i głębokiej refleksji, ukazuje beznadzieję PRL-u, co czyni go jednym z najbardziej znaczących poetów swojego pokolenia. Jego debut poetycki "Korekta twarzy" z 1968 roku, uznawany był za manifest nowej fali w polskiej poezji, buntu przeciwko konwencjom literackim.
Urodził się w Poznaniu, a jego siostra, Małgorzata Musierowicz, znana jest z bestsellerowego cyklu "Jeżycjada". Stanisław od najmłodszych lat miał ambicję zostać poetą, co udowadniał, pisząc już w dzieciństwie, że będzie "grzeczny, aby zostać poetą".
Działalność opozycyjna Barańczaka była kolejnym aspektem jego życia. W 1976 roku aktywnie uczestniczył w KOR, a jego zaangażowanie w obronę praw obywatelskich doprowadziło do kryzysu zawodowego. Usunięcie z uczelni w 1977 roku oraz późniejsze kłopoty z publikacją były bezpośrednią konsekwencją jego działań na rzecz demokracji.
Po wyjeździe do Stanów Zjednoczonych w 1981 roku, gdzie objął katedrę literatury polskiej na Harvardzie, Barańczak stał się ambasadorem polskiej kultury i literatury. Jego prace tłumaczeniowe były kluczowe w popularyzacji kompozycji Szymborskiej w świecie anglojęzycznym. Praca ta wyniosła polską poezję na międzynarodowe wyżyny, a jego osiągnięcia były szczególnie laudowane, gdy Szymborska zdobyła Nagrodę Nobla.
Przez 30 lat zmagał się z chorobą Parkinsona, co nie podważyło jego twórczości ani determinacji w walce o wolność słowa. Stanisław Barańczak zmarł 26 grudnia 2014 roku. Jego ostatnie słowo brzmiało: "Aniu". Jego życie i twórczość pozostaną w pamięci jako przykład nieustannej walki z przeciwnościami losu oraz niegasnącej pasji do literatury, która przetrwa przez pokolenia.