W Ministerstwie Sprawiedliwości wciąż trwają prace nad kluczowym projektem ustawy, który ma na celu przywrócenie porządku konstytucyjnego w polskim sądownictwie. Projekt ma być gotowy najwcześniej na przełomie stycznia i lutego. Opóźnienia są spowodowane istotnymi zmianami w pierwotnej procedurze weryfikacji sędziów, którzy zostali powołani przez upolitycznioną Krajową Radę Sądownictwa (KRS). W projekcie uwzględnione zostaną również zalecenia Komisji Weneckiej, która zwróciła uwagę na konieczność respektowania europejskich standardów prawnych.

Komisja Wenecka jasno podkreśliła, że niemożliwe jest ustawowe uznanie wszystkich uchwał KRS po 2018 roku za nieważne. Oznacza to, że cofnięcie nowych sędziów na wcześniej zajmowane stanowiska byłoby sprzeczne z zasadą podziału władz. Ministerstwo Sprawiedliwości zakłada, że każdy z sędziów rekomendowanych przez KRS będzie musiał przejść procedurę tzw. sanacji statusu przed nową, niezależną Krajową Radą Sądownictwa.

Szacuje się, że procedura ta będzie dotyczyć ponad 3150 sędziów sądów powszechnych, a także około 55 osób w Sądzie Najwyższym oraz 30 w Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Przypomnijmy, że w sierpniu tego roku prezydent Andrzej Duda skierował nowelizację ustawy o KRS do Trybunału Konstytucyjnego, co zagroziło szybszemu wprowadzeniu zmian.

Wiceminister sprawiedliwości Dariusz Mazur zapewnia, że planowane zmiany nie będą kosmetyczne. Ustawa ma wprowadzać zasady grupowania sędziów w oparciu o różne kryteria, co umożliwi im możliwość odwołania się do Sądu Najwyższego. Sędziowie powołani po 2018 roku będą dzieleni na trzy grupy: zieloną (najmłodszych), żółtą (awansujących przez KRS) oraz czerwoną (przychodzących z innych zawodów prawniczych). Najliczniejszą grupą ma być zielona, stanowiąca 53% osób do weryfikacji.

Interesujące jest, że także sędziowie, którzy sami wystąpili do ministerstwa o przywrócenie ich na wcześniejsze stanowiska po zmianie władzy, będą musieli poddać się weryfikacji. Wśród pierwszych osób, które podjęły tę decyzję, była sędzia Anna Kalbarczyk.

Niedawno poruszany temat „czynnego żalu” zaproponowany przez byłego ministra Adama Bodnara, również zniknął z projektów. Został on skrytykowany przez prawników i Komisję Wenecką, a wiceminister Mazur podkreśla, że obecnie nie ma zamiaru wprowadzać takiego rozwiązania.

Ministerstwo planuje oddzielenie procedury sanacji statusu sędziów od postępowań dyscyplinarnych, co ma na celu rozliczenie osób, które miały wpływ na upolitycznienie KRS. Dariusz Mazur zaznacza, że osoby, które naruszyły zasady praworządności, będą podlegać odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Te wszystkie zmiany mają na celu poprawę stanu polskiego sądownictwa oraz przywrócenie zaufania obywateli do systemu prawnego. Obserwatorzy prawni zarówno w kraju, jak i zagranicą śledzą te zmiany z dużym zainteresowaniem. Jakie będą ostateczne decyzje ministerstwa? Czas pokaże!