Podatek u źródła, obejmujący dywidendy, należności licencyjne i odsetki przekazywane za granicę, staje się obszarem intensywnej kontroli ze strony urzędów celno-skarbowych. W 2023 roku zrealizowano 202 kontroli, co stanowi wzrost o ponad 235 proc. w porównaniu do zaledwie 86 kontrol w 2021 roku. Wzrost ten świadczy nie tylko o rosnącej liczbie kontrolujących działań, ale także o ich większej skuteczności.

Ustalenia za ten rok przekroczyły 650 mln zł, a średni domiar z pojedynczej kontroli wzrósł z 684 tys. zł w 2021 roku do 3,2 mln zł w 2023 roku. Kontrole skupiają się przede wszystkim na podatnikach objętych mechanizmem 'pay and refund', wprowadzonym w 2022 roku, dotyczących osób przekazujących za granicę należności pasywne (dywidendy, odsetki, należności licencyjne) o wartości powyżej 2 mln zł.

Wzrost liczby kontroli nie dotyczy jedynie podatku u źródła. W 2023 roku Krajowa Administracja Skarbowa przeprowadziła 365 kontroli związanych z cenami transferowymi, co stanowi niemal identyczny wynik jak w roku poprzednim, gdzie było 366 kontroli. Pomocne w typowaniu podatników do kontroli są dane przesyłane przez samych podatników w deklaracjach TPR.

Jednak dominującą formą kontroli pozostaje VAT. Spośród 13 023 przeprowadzonych kontroli podatkowych, aż 7 053 dotyczyło podatku VAT. Warto zwrócić uwagę, że kontrolami objęte są głównie sektory, które są bardziej podatne na nadużycia, takie jak paliwa, transport i budownictwo.

Zwiększa się także skuteczność kontroli, osiągając w 2023 roku wysoki poziom na poziomie 97,9%. W 2024 roku prognozy wskazują na dalszy wzrost skuteczności do 98,6%. Wspierać to mają nowoczesne narzędzia analizy danych, w tym Big Data oraz monitoring transakcji bankowych w czasie rzeczywistym.

Ciekawym zjawiskiem jednak jest spadająca liczba kontroli w porównaniu do ubiegłych lat. Z danych Ministerstwa Finansów wynika, że od stycznia do czerwca 2023 roku wszczęto o 16 proc. mniej kontroli podatkowych niż w analogicznym okresie roku poprzedniego, a kwotowe wpłaty wyniosły 312,580 mln zł, co oznacza spadek o 19 proc.

Zauważalny jest również trend przechodzenia na mniej formalne formy działań kontrolnych, takie jak czynności sprawdzające, które nie zastępują jednak pełnowymiarowych kontroli podatkowych. Z raportu Najwyższej Izby Kontroli wynika, że wiele urzędów niewyspecjalizowanych nie przeprowadziło żadnych kontroli w zakresie CIT przez wiele lat, a średnio na 1 tys. podatników przypadają jedynie dwie kontrolę.

Niestety, mimo rosnącej liczby ogólnych kontroli, mniejsze firmy mogą czuć się zaniepokojone ich rzadkością. W międzyczasie pojawiają się także głosy o niedoborze kadrowym w urzędach skarbowych, co może wpływać na efektywność kontroli oraz ich dostępność dla mniejszych podatników. Warto zatem zwrócić uwagę na rozwój sytuacji i możliwe zmiany w polityce kontrolnej w nadchodzących latach.