Karolina Romanowska, jako pierwsza osoba prywatna, złożyła w 2024 roku formalny wniosek o ekshumację szczątków ofiar w miejscowości Ugły (obwód rówieński). Po początkowych trudnych negocjacjach z administracją ukraińską, jej działania doprowadziły do znaczącego przełomu: zgodnie z oficjalnym dokumentem, koordynację ekshumacji przejmie ukraiński Instytut Pamięci Narodowej.

"Prace poszukiwawcze w Ugłach wstępnie zaplanowano na maj 2025 roku" - brzmi oficjalny komunikat ukraińskiego IPN, który dotarł do Romanowskiej.

W dokumencie możemy przeczytać: "w odpowiedzi na Pani wcześniejsze zapytanie dotyczące możliwości przeprowadzenia prac poszukiwawczych na miejscach pochówków członków Pani rodziny w miejscowości Ugły (obecnie w granicach gminy miejskiej Sarny, rejon Sarny, obwód rówieński), przewidziano: - W 2025 roku zaplanowano realizację działań związanych z badaniem miejsc pochówków osób poległych lub zaginionych podczas II wojny światowej w miejscowości Ugły. Projekt ten został uwzględniony w oficjalnym planie działań Instytutu i przewidziano na ten cel środki finansowe. Przedsięwzięcie jest realizowane we współpracy z Komunalnym Przedsiębiorstwem we Lwowie, które uzyskało zgodę Rówieńskiej Obwodowej Administracji Państwowej oraz Ministerstwa Kultury i Komunikacji Strategicznych Ukrainy".

- To pierwszy realny krok do rozpoczęcia ekshumacji na Wołyniu. To nie tylko moja osobista sprawa, to szansa dla tysięcy rodzin z Polski, które od lat czekają na możliwość godnego pochówku swoich bliskich. Poświęciłam tej sprawie dwa lata starań i rozmów z ekspertami - mówi Romanowska.

To oznacza odejście od dotychczasowej polityki – wcześniej Ukraina odmówiła lub nie rozpatrzyła 65 wniosków zgłaszanych przez polski IPN. Teraz, po latach impasu, następuje zmiana podejścia, otwarcie procedur i konkretny plan działania, który ma na celu zadośćuczynienie rodzinom ofiar.

Wcześniej Instytut Pamięci Narodowej Ukrainy zadeklarował gotowość do współpracy z polską stroną oraz rodzinami ofiar. W oficjalnym komunikacie zapowiedziano, że już w 2025 roku rozpoczną się pierwsze prace terenowe, a powołana zostanie wspólna grupa robocza ekspertów ds. poszukiwań i ekshumacji.

- Sprawa Wołynia przez lata była wykorzystywana do dzielenia naszych narodów. Było w niej wiele trudnych momentów dla mnie. Dzisiejszy dzień pokazuje, że można budować mosty na prawdzie i szacunku. Doceniam, że strona ukraińska deklaruje poniesienie kosztów badań - podkreśla Romanowska.

Zamierza też zwrócić się o pomoc i asystencję ekspertów polskiego Instytutu Pamięci Narodowej oraz współpracować z organizacjami pozarządowymi, które specjalizują się w tematyce ekshumacji i identyfikacji ofiar. Warto zaznaczyć, że temat ofiar Wołynia wciąż budzi emocje i kontrowersje, ale dzięki tym działaniom może wzrosnąć szansa na pojednanie oraz uhonorowanie pamięci ofiar.