Zaskakujące wyniki badania PIAAC (Programme for International Assessment of Adult Competencies) ujawniają niepokojące tendencje. Badanie ocenia zdolności dorosłych w zakresie czytania ze zrozumieniem, rozumowania matematycznego oraz elastyczności w rozwiązywaniu problemów. W edycji z lat 2022–2023, która obejmowała 31 krajów, Polska zajęła jedno z najniższych miejsc, co jest alarmującym sygnałem o stanie edukacji i umiejętności Polaków.

W badaniach wzięło udział niemal 10 tysięcy Polaków w wieku 16–65 lat. Niestety, wyniki Polaków były jednym z najgorszych wśród krajów biorących udział w badaniu. W każdej z ocenianych kategorii Polska znalazła się na przedostatnim miejscu, wyprzedzając jedynie Portugalię i Chile.

Dr Michał Sitek, kierownik polskiej edycji PIAAC, zwraca uwagę, że testy nie są zbyt skomplikowane. To proste zadania, które dorośli mają rozwiązywać, gdyż powinny one być zrozumiałe nawet dla osób słabo wykształconych. Tymczasem aż 40 proc. Polaków miało poważne trudności z zadaniami, które miały jedynie podstawowy poziom trudności.

„To bardzo niepokojące”, mówi dr Sitek. „W poprzednich badaniach, przeprowadzonych ponad dziesięć lat temu, wyniki były także niepokojące, ale sytuacja się pogorszyła”. W porównaniu do 2012 roku, wzrosła liczba osób, które nie potrafiły rozwiązać nawet najprostszych zadań. Dla przykładu, zadanie dotyczące obliczeń matematycznych, takich jak obliczenie ilości rolek tapet potrzebnych do pokrycia zbiorczej ściany, przyniosło schockujący wynik – aż 40 proc. Polaków nie potrafiło go rozwiązać.

Najtragiczniejszym wynikiem jest to, że tylko 2,5 proc. badanych osiągnęło najwyższy poziom w rozumieniu tekstu, a 3,7 proc. w matematyce. W krajach sąsiadujących, takich jak Niemcy czy Czechy, wyniki były znacząco lepsze – wyniosły odpowiednio 18-19 proc. i 14-16 proc. w tych samych kategoriach.

Ale to nie koniec złych wieści. Raport ujawnia również, że w Polsce odsetek respondentów z wysokimi umiejętnościami spadł drastycznie. Osoby z wyższym wykształceniem, które powinny charakteryzować się lepszymi wynikami, również nie poradziły sobie dobrze. W 2012 roku wynik w rozumieniu tekstu wśród osób z wyższym wykształceniem wynosił 53 pkt, a w tym roku o 31 pkt mniej!

Ponadto, w wyniku przeprowadzonej analizy zauważono, że podczas realizacji badań popełniono liczne błędy. Ankieterzy często nieprawidłowo wypełniali formularze, a niektórzy z nich przeprowadzali badania, wypełniając je samodzielnie, co poważnie zachwiało wynikami.

Krytycy tych badań podkreślają, że w Polsce nastąpił szokujący wzrost liczby osób z najniższymi wynikami w krótkim czasie. Ciężko naturalnie akceptować spadek, gdyż Polacy ostatnio słyńną z umiejętności korzystania z technologii, co kontrastuje ze wynikami PIAAC.

„Jak to możliwe, że ludzie, którzy potrafią korzystać z internetu i cyfrowych usług, nagle mają takie problemy w rozumieniu podstawowych zadań? Dlaczego nastolatkowie, którzy wypadli świetnie w badaniach PISA, jako dorośli osiągają tak słabe wyniki?” – zastanawia się dr Sitek.

Ostatecznie, PIAAC 2023 może zmusić do refleksji nad stanem edukacji w Polsce oraz jej przyszłością. Na co czekamy, aby poprawić sytuację? Czy kiedykolwiek osiągniemy standardy, jakimi charakteryzują się inne kraje? Utrata umiejętności to nie tylko problem jednostek – to sygnał, że coś jest nie tak w całym systemie edukacyjnym w Polsce.