Od czasów starożytnych, filozofowie stawiali pytania dotyczące natury świadomości i tożsamości. Myśliciele tacy jak Platon i Arystoteles starali się zrozumieć różnicę między duszą a ciałem. W średniowieczu rozważano, czy świadomość jest darem boskim, czy raczej czymś zakorzenionym w ludzkim ciele. Kartezjusz wyrażał to pytanie słowami: „Myślę, więc jestem”, kładąc nacisk na oddzielność umysłu od materii.

Dziś te punkty widzenia powracają, zwłaszcza w świetle badań dotyczących pamięci komórkowej. Firmy takie jak Alcor, które zajmują się kriokonserwacją, mają futurystyczną wizję – możliwego ożywienia ludzi w przyszłości poprzez przeszczepianie ich głów na nowe ciała. To rodzi pytanie, czy nasza tożsamość i osobowość są rzeczywiście zlokalizowane tylko w głowie.

Coraz więcej badań sugeruje, że nasze ciało może wpływać na naszą tożsamość w znacznie większym zakresie, niż wcześniej sądzono. Współczesne badania, jak te opublikowane w "Nature Communications", wykazały, że komórki nieneuronalne potrafią rozpoznawać chemiczne wzorce i przechowywać doświadczenia. To oznacza, że proces pamięci nie jest ograniczony tylko do neuronów.

Eksperymenty wykazały, że komórki te uczą się najefektywniej, stosując tzw. uczenie się w odstępach czasu, technikę już znaną w psychologii, która wykazuje lepsze wyniki niż intensywne wkuwanie. Choć naukowcy nie wiedzą jeszcze, jakie konkretnie informacje są przechowywane przez te komórki, sugeruje to, że ciało może uczestniczyć w procesach pamięciowych.

Psycholog Paul Thagard zauważa: „Mózg jest kluczowy, ale to nie całość obrazu. Nasze wspomnienia mogą być głęboko zakorzenione w ciele.” Jeżeli pamięć rzeczywiście wykracza poza mózg, to również świadomość i tożsamość mogą być bardziej „rozwinięte” w całym organizmie.

Wyniki badań na temat przeszczepów także dostarczają dodatkowych dowodów na zjawisko pamięci komórkowej. Niektórzy biorcy przeszczepów, szczególnie serca, zauważają po operacji zmiany w osobowości i preferencjach; osoby, które wcześniej unikały ostrych potraw, zaczynają je lubić. Tego typu zmiany stają się coraz częściej opisywane jako możliwe przejawy pamięci komórkowej.

Fascynujące jest, że nawet 89% pacjentów po przeszczepach zgłasza podobne zmiany. Neurobiolog Antonio Damasio podkreśla: „Nie możemy ignorować zjawisk, które wyzwalają wątpliwości wobec naszych modeli świadomości.”

Koncepcja „ucieleśnionego umysłu” zwraca uwagę na nierozerwalną więź między umysłem a ciałem, twierdząc, że nasze myśli, emocje i decyzje są kształtowane przez interakcje z ciałem. Na przykład, znana iluzja gumowej ręki pokazuje, jak ciało wpływa na poczucie tożsamości. Co więcej, w przypadku osób po amputacjach, fantomowe nogi i ręce dowodzą, jak silna jest więź między umysłem a ciałem.

Pomaga to również w zrozumieniu możliwości cyfrowego przeniesienia umysłu. Jeśli faktycznie istnieje zjawisko pamięci komórkowej, skopiowanie zawartości mózgu może okazać się niemożliwe.

Związek między ciałem, mózgiem a umysłem to temat od wieków fascynujący filozofów. Nowe badania sugerują, że ciało współtworzy naszą tożsamość, co rodzi pytania o to, czy po przeszczepie głowy osoba pozostaje tą samą osobą, czy też „ja” jest sumą wspomnień, emocji, doświadczeń cielesnych i reakcji chemicznych.

Chociaż nie mamy jeszcze na wszystkie pytania odpowiedzi, jedno staje się coraz bardziej oczywiste: im więcej dowiadujemy się o umyśle i ciele, tym trudniej jest je traktować jako oddzielne byty.