Wysokie stopy procentowe Narodowego Banku Polskiego (NBP) sprawiły, że polski sektor bankowy osiągnął w 2024 roku zdumiewające zyski, które wyniosły aż 42 miliardy złotych netto. To bezprecedensowy wynik, zwłaszcza w porównaniu do średnich zysków na poziomie około 15 miliardów złotych rocznie przed 2023 rokiem. Tak ogromne zyski prowadzą także do rekordowych dywidend, które w 2024 roku sięgnęły około 7,5 miliarda złotych. Co jednak istotne, większość tych zysków trafia do zagranicznych spółek-matek w takich krajach jak Holandia, Hiszpania, USA czy Francja, co budzi obawy o makroekonomiczną stabilność Polski.

Sytuacja ta wywołuje rosnące napięcia wśród kredytobiorców, polityków i ekspertów, a temat wprowadzenia podatku od nadzwyczajnych zysków banków staje się coraz głośniejszy. Krytycy sektora zadają sobie pytanie, czy to chciwość banków jest przyczyną tych astronomicznych przychodów, czy może należy szukać przyczyn w szerszym kontekście. Banki twierdzą, że wysokie marże kredytowe są konieczne z powodu ryzyk związanych z udzielaniem kredytów.

Jednak analiza danych pokazuje, że rekordowe zyski banków są głównie wynikiem wysokich stóp procentowych, które banki wykorzystują do generowania nadzwyczajnych przychodów. NBP dostarcza bankom więcej depozytów, niż potrzebują, co ogranicza ich konkurencję o klientów. Sumaryczny wzrost marży wynosi około 0,5 punktu procentowego w porównaniu do okresu sprzed pandemii, co przekłada się na dodatkowe przychody rzędu 8 miliardów złotych rocznie.

Jednak zanim zdecydujemy o wprowadzeniu podatku od nadzwyczajnych zysków, warto przeanalizować ryzyko związane z potencjalnym ograniczaniem marży. W przypadku znacznego obniżenia marż banki mogą stracić zainteresowanie udzielaniem kredytów. Należy również pamiętać, że banki wciąż mogą sięgnąć po zyski z obligacji skarbowych, które są dostępne bez konieczności aktywnej działalności.

Przykłady z Hiszpanii i Czech pokazują, że podatek od nadzwyczajnych zysków może być stosunkowo korzystny dla sektora bankowego. Hiszpania wprowadziła podatek w wysokości od 1 do 7 procent w zależności od wartości zysków netto. Gdyby podobne rozwiązanie wdrożono w Polsce, mogłoby to przynieść znaczne wpływy do budżetu.

Podatek od nadzwyczajnych zysków byłby relatywnie prosty do wdrożenia i trudny do uniknięcia, zapewniając środki, które mogłyby być przeznaczone na inwestycje społeczne, takie jak edukacja czy profilaktyka zdrowotna. W przeciwieństwie do wakacji kredytowych, które korzystają tylko z wybranych grup kredytobiorców, podatek ten mógłby przynieść korzyści całemu społeczeństwu.