Polska od lat doświadcza poważnych skutków kryzysu środowiskowego, który obejmuje zmianę klimatu, zanieczyszczenie powietrza oraz utratę bioróżnorodności. Te zjawiska nie tylko negatywnie wpływają na jakość życia obywateli, ale generują również ogromne koszty gospodarcze, sięgające setek miliardów złotych rocznie. Niedawny raport organizacji HEAL Polska ukazuje dramatyczną skalę tego problemu.

Klimatyczny rachunek: 250 miliardów złotych rocznie

Analizy HEAL pokazują, że w latach 2014-2020 straty gospodarcze związane tylko z zanieczyszczeniem powietrza w Polsce wynosiły średnio 60 miliardów euro rocznie, co przekłada się na około 250 miliardów złotych. To równowartość aż 13% polskiego PKB – jeden z najwyższych wskaźników w Unii Europejskiej. Jak przewidują eksperci, w przyszłości obciążenia te mogą zwiększyć się do 11% produktu krajowego brutto.

Główne przyczyny wysokich strat

Zanieczyszczenie powietrza w Polsce co roku prowadzi do ponad 40 tysięcy przedwczesnych zgonów oraz milionów przypadków zachorowań na choroby układu oddechowego. W szczególności dzieci, seniorzy i osoby z chorobami przewlekłymi są najbardziej narażeni na negatywne skutki zanieczyszczonego powietrza. Problem ten przekłada się na tzw. koszty zewnętrzne – długofalowe skutki zdrowotne oraz społeczne obciążenia, które dotykają obywateli i budżet państwa.

Ekstremalne zjawiska pogodowe

Dodatkowe koszty wynikają ze zmian klimatu, w tym coraz częstszych ekstremalnych zjawisk pogodowych. Na przykład, w 2023 roku huragan nawiedził południową Polskę, powodując straty w wysokości 13 miliardów złotych, nie wliczając skutków zdrowotnych. Zmiany klimatyczne zwiększają częstotliwość i intensywność takich zjawisk, jak fale upałów, powodzie, susze i gwałtowne burze.

WHO podkreśla, że zmiany klimatu przyczyniają się do wzrostu liczby hospitalizacji związanych z chorobami układu oddechowego i krążenia oraz nasilają problemy ze zdrowiem psychicznym, w tym depresję i lęki. Jeśli nie podejmiemy szybkich działań, globalna produkcja może spadnąć nawet o 34% do końca XXI wieku, co zburzy nasze gospodarki.

Co możemy zrobić?

HEAL przedstawia konkretne rekomendacje dla rządów i samorządów, w tym: - Wspieranie polityk proklimatycznych oraz prozdrowotnych. - Rezygnację z finansowania działań szkodliwych dla zdrowia, jak subsydia dla węgla. - Pilne odejście od spalania paliw kopalnych na rzecz odnawialnych źródeł energii. - Wdrożenie dyrektywy dotyczącej jakości powietrza (AAQD). - Kontynuację oraz rozwój programu „Czyste powietrze”.

Ekspertka HEAL, dr Olga Wdowiczak, zaznacza, że potrzebujemy zintegrowanych działań na poziomie lokalnym i krajowym, aby poprawić stan środowiska i zdrowia społeczeństwa oraz by zminimalizować ogromne koszty zewnętrzne.

Pilne działania w kontekście nowej dyrektywy

HEAL zwraca uwagę na konieczność wdrożenia nowelizowanej unijnej dyrektywy o jakości powietrza (AAQD), która ma na celu zaostrzenie norm dotyczących zanieczyszczeń. Wprowadzenie tych regulacji w lokalnych społecznościach wymaga jednak wsparcia ze strony rządu.

Polska w kontekście międzynarodowym

Dane z Najwyższej Izby Kontroli wskazują, że wiele polskich miast wciąż przekracza dopuszczalne normy zanieczyszczenia powietrza. Zgodnie z raportem NIK z 2022 roku, w 90% skontrolowanych gmin nie egzekwowano skutecznie przepisów dotyczących zakazu spalania odpadów w piecach domowych. Raport Europejskiej Agencji Środowiska (2023) wskazuje, że Polska pozostaje jednym z krajów z najwyższym narażeniem mieszkańców na szkodliwe pyły PM2.5 i rakotwórczy benzo(a)piren.

Globalna konferencja i współpraca

Publikacja raportu HEAL zbiegła się z rozpoczęciem II globalnej konferencji na temat zanieczyszczenia powietrza i zdrowia organizowanej przez WHO w Kolumbii. Eksperci z całego świata podkreślali, że zanieczyszczenie powietrza jest obecnie jednym z największych zagrożeń zdrowotnych XXI wieku.

Dlatego pilne działania są konieczne! Polska nie może pozostawać w tyle – przyszłość kraju i zdrowie jego obywateli zależą od naszych decyzji podejmowanych już dziś!